Τα τελευταία χρόνια, η περιοχή γύρω από τη Γη —ιδιαίτερα τα πρώτα χιλιάδες χιλιόμετρα πάνω από την επιφάνειά της— έχει αλλάξει εντυπωσιακά. Εκεί όπου πριν από δύο δεκαετίες υπήρχαν λίγοι δορυφόροι, σήμερα βρίσκονται χιλιάδες. Και ο αριθμός τους συνεχίζει να αυξάνεται.
Αυτή η αλλαγή δεν είναι τυχαία. Η ανάγκη για γρήγορο internet σε όλο τον πλανήτη, καλύτερη κάλυψη επικοινωνιών και νέες υπηρεσίες έχει κάνει πολλές μεγάλες εταιρείες να δημιουργούν τεράστιους «αστερισμούς» δορυφόρων. Όμως μαζί με την πρόοδο, προκύπτει και μια σημαντική νέα πρόκληση: τα πολλά αντικείμενα που κινούνται πλέον γύρω από τη Γη.
Οι χιλιάδες νέοι δορυφόροι
Η SpaceX με το Starlink έχει ήδη στείλει πάνω από 5.000 δορυφόρους, με στόχο να φτάσει ακόμη περισσότερους. Η Amazon ετοιμάζει το δικό της δίκτυο, το Project Kuiper, ενώ η Κίνα προχωρά με τα προγράμματα Guowang και G60, που προβλέπουν χιλιάδες δορυφόρους.
Όλοι αυτοί οι δορυφόροι βρίσκονται στη λεγόμενη χαμηλή γήινη τροχιά (LEO) — δηλαδή σε ύψος μέχρι περίπου 2.000 χιλιόμετρα από την επιφάνεια της Γης. Αυτή η περιοχή προτιμάται επειδή επιτρέπει γρήγορες και αξιόπιστες τηλεπικοινωνίες. Ωστόσο, όσο περισσότεροι δορυφόροι προστίθενται, τόσο πιο “φορτωμένη” γίνεται η τροχιά.
Τι είναι τα «διαστημικά σκουπίδια»;
Πέρα από τους ενεργούς δορυφόρους, γύρω από τη Γη κινούνται:
• κομμάτια παλιών δορυφόρων,
• υπολείμματα από εκτοξεύσεις,
• μικρά μεταλλικά θραύσματα,
• υλικά από παλαιότερες συγκρούσεις.
Σύμφωνα με την ESA, σήμερα έχουμε:
• πάνω από 36.000 μεγάλα αντικείμενα,
• και πάνω από 130 εκατομμύρια μικρά κομμάτια,
• που ταξιδεύουν με ταχύτητες που μπορεί να φτάσουν και τα 27.000 km/h.
Σε τέτοιες ταχύτητες, ακόμη και ένα μικροσκοπικό κομμάτι μπορεί να προκαλέσει ζημιά σε έναν δορυφόρο.
Πώς δημιουργήθηκε αυτό το πρόβλημα;
Παλιά, όταν ένας δορυφόρος τελείωνε τη ζωή του, συχνά έμενε απλά στην τροχιά του, χωρίς σχέδιο απομάκρυνσης. Πολλά πυραυλικά στάδια —δηλαδή κομμάτια των πυραύλων που εκτοξεύουν τους δορυφόρους— επίσης έμεναν εκεί επ’ αόριστον.
Με τα χρόνια, καθώς γίνονταν όλο και περισσότερες εκτοξεύσεις, και καθώς κάποια αντικείμενα συγκρούονταν μεταξύ τους, δημιουργήθηκε γύρω από τη Γη μια μεγάλη ποσότητα θραυσμάτων.
Το εντυπωσιακό είναι ότι η κατάσταση εξελίχθηκε σταδιακά, χωρίς να γίνει αμέσως αντιληπτή από το ευρύ κοινό.
Πόσο μένουν αυτά τα αντικείμενα στο διάστημα;
Δεν μένουν όλα για πάντα. Όσα βρίσκονται σε χαμηλό ύψος (π.χ. κάτω από 500 χιλιόμετρα) επανέρχονται κάποια στιγμή στην ατμόσφαιρα και καίγονται.
Όμως όσα βρίσκονται ψηλότερα μπορούν να παραμείνουν για δεκαετίες ή και αιώνες, αν δεν τα απομακρύνει κάποιος. Αυτό σημαίνει ότι οι σημερινές κινήσεις των ανθρώπων στο διάστημα μπορεί να επηρεάζουν το περιβάλλον γύρω από τη Γη για πολλές μελλοντικές γενιές.
Οι πρώτες προσπάθειες καθαρισμού
Φυσικά, το πρόβλημα δεν έχει περάσει απαρατήρητο. Οργανισμοί όπως η ESA και η NASA αναπτύσσουν τεχνολογίες που μπορούν να “συλλάβουν” και να απομακρύνουν παλιά αντικείμενα. Κάποιες αποστολές, όπως το ClearSpace-1 ή το RemoveDEBRIS, δοκιμάζουν:
• ρομποτικούς βραχίονες,
• δίχτυα,
• ειδικά συστήματα έλξης.
Ωστόσο, οι τεχνολογίες αυτές βρίσκονται ακόμα σε δοκιμαστικό στάδιο και μπορούν να χειριστούν κυρίως μεγαλύτερα αντικείμενα — όχι τα εκατομμύρια μικρά θραύσματα, που είναι και τα πιο δύσκολα.
Γιατί μας αφορά;
Μπορεί τα διαστημικά σκουπίδια να φαίνονται μακρινό ζήτημα, όμως επηρεάζουν:
• την ποιότητα των τηλεπικοινωνιών,
• τις παγκόσμιες υπηρεσίες internet,
• τους δορυφόρους πλοήγησης (GPS),
• τις επιστημονικές αποστολές,
• τις μελλοντικές επανδρωμένες αποστολές.
Επιπλέον, όσο αυξάνονται τα αντικείμενα, τόσο πιο δύσκολη γίνεται η παρακολούθηση, ο συντονισμός και η ασφαλής λειτουργία νέων δορυφόρων.
Τι χρειάζεται να γίνει
Οι ειδικοί συμφωνούν πως η λύση απαιτεί:
• καλύτερους κανόνες για το πώς αποσύρονται οι δορυφόροι,
• νέα τεχνολογία για απομάκρυνση παλιών αντικειμένων,
• διεθνή συνεργασία,
• και υπεύθυνη χρήση της τροχιάς από όλες τις εταιρείες.
Καθώς το διάστημα γίνεται πιο σημαντικό για την καθημερινή ζωή —από το internet μέχρι την πλοήγηση και τις καιρικές προβλέψεις— η φροντίδα της τροχιάς γύρω από τη Γη είναι πλέον θέμα κοινής ευθύνης.
Για το Skiathosvoice
Πασχάλης Ι. Νικόλαος
Για το SkiathosVoice
Πασχάλης Ι. Νικόλαος
